ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਲਈ ਨੀਂਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜੇ ਨੀਂਦ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਦਿਨ-ਚਰਿਆ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਨੀਂਦਰਾਪਨ (Insomnia) ਜਾਂ ਨੀਂਦ ਦੀ ਘਾਟ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਰਾਤ ਭਰ ਬਿਸਤਰੇ ‘ਤੇ ਪਾਸਾ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਸਿਹਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਿਆਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ — ਜਿਵੇਂ ਤਣਾਅ, ਗਲਤ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਦੀ ਘਾਟ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਦੀ ਕਮੀ।
ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ
ਮੈਡੀਕਲ ਨਿਊਜ਼ ਟੂਡੇ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਨਾਮਕ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਿਊਰੋਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡਾ ਮੂਡ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ12 ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ
ਨੀਂਦ ਲਈ ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ12 ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਥਕਾਵਟ, ਮਾਨਸਿਕ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੀ12 ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੀ12 ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਰਾਤ ਭਰ ਬੇਚੈਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ?
ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਨੂੰ “ਸਨਸ਼ਾਈਨ ਵਿਟਾਮਿਨ” ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ 15–20 ਮਿੰਟ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਲੈਣੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ12 ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਚਿਕਨ, ਮੱਛੀ, ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦ ਇਸਦੇ ਚੰਗੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਜੋ ਲੋਕ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀ12 ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਜ਼ਰੂਰੀ
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਘਰੇਲੂ ਉਪਾਅ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਾਂਚ ਕਰਵਾ ਕੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਲੈਣ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਹੋਰ ਉਪਾਅ
ਵਿਟਾਮਿਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ, ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ, ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਸੌਣ-ਜਾਗਣ ਦਾ ਰੁਟੀਨ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
