ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ – ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ ਸਾਡੀ ਭੁੱਖ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀ ਪਸੰਦ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀ ਲੋੜ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਅਧਿਐਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਆਨੰਦਦਾਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਬਾਰਾਂ ਜਾਂ ਪੱਬਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਰਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਈਨ, ਬੀਅਰ, ਹਲਕੇ ਕਾਕਟੇਲ ਆਮ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਲਕੋਹਲ ਮਾਤਰਾ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਿਨਾਂ ਭੋਜਨ ਦੇ ਵੀ ਇਹ ਪੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨੈਕਸ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਆਸਾਨ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਜਿਵੇਂ ਮੂੰਗਫਲੀ ਜਾਂ ਚਿਪਸ – ਜੋ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਖਾਣ ਲਈ ਆਮਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਵਧੇਰੇ ਭੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਆਦਤ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਅਕਸਰ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਵਿਸਕੀ, ਰਮ ਜਾਂ ਬੀਅਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਦੌਰਾਨ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਇੱਕ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਮਿਲਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਘਟਾਉਣਾ ਵੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ “ਚਖਨਾ” ਜਾਂ “ਸਨੈਕਸ” ਨਾਲ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਸਾਲੇਦਾਰ, ਨਮਕੀਨ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਮੀਲਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੁੱਖ ਵਧਣ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ
1. ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਹਾਈਪੋਥੈਲਮਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਸ਼ਰਾਬ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਹਾਈਪੋਥੈਲਮਸ (Hypothalamus) ‘ਤੇ ਸੀਧਾ ਅਸਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ, ਤਾਪਮਾਨ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। 2017 ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ AgRP ਨਿਊਰੋਨਸ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਊਰੋਨਸ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿਗਨਲ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਭਾਵੇਂ ਸਾਡਾ ਪੇਟ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
2. ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਸੁਗੰਧ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੀਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ
ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਸੁਗੰਧ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖਾਣਾ ਸਧਾਰਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਆਦਿਸ਼ਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਖਾਣੇ ਦੀ ਆਕਰਸ਼ਣ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਭੁੱਖ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ।
3. ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਕਮੀ
ਸ਼ਰਾਬ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਘਟਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਦੀ ਘਾਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਸਿਗਨਲ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਰ ਖਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਮਿੱਠਾ ਜਾਂ ਨਮਕੀਨ ਖਾਣ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤਰਜੀਹ ਦੇਂਦੇ ਹਨ।
4. ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਅਤੇ ਖੁਦ ‘ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਘਟਣਾ
ਸ਼ਰਾਬ ਸਾਡੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਤਲੇ ਹੋਏ, ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਜੰਕ ਫੂਡ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ
2017 ਦੇ Nature Communications ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ AgRP ਨਿਊਰੋਨਸ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਭੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਸਿੱਧਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2015 ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਲੋਰੀ-ਸੰਘਣੇ, ਨਮਕੀਨ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭੁੱਖ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀ ਪਸੰਦ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ
ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਣ ਲਈ ਖੁਦ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲਓ ਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ, ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀ ਪਸੰਦ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਾਂਚੇ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਇਹ ਵੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਲਕਾ ਭੋਜਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਨੈਕਸ ਨਾਲ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ‘ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ।
