ਹਰਨੀਆ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਕਿਸਮਾਂ, ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ…

ਹਰਨੀਆ ਇੱਕ ਐਸੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਉਭਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰਨੀਆ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਛਾਤੀ ਅਤੇ ਕੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਂ ਪੇਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਹਰਨੀਆ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣਹੀਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਖੰਘ, ਖਿਚਾਅ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਅਸਰ ਨਾਲ ਗੰਢ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਡਾ. ਸ੍ਰੀਧਾਰਾ, ਮੁਖੀ – ਸਰਜੀਕਲ ਗੈਸਟ੍ਰੋਐਂਟਰੌਲੋਜੀ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਸਰਜਰੀ, ਕਾਵੇਰੀ ਹਸਪਤਾਲ, ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੇਟ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹਰਨੀਆ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹਰਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ:

ਹਰਨੀਆ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ

1. ਇਨਗੁਇਨਲ ਹਰਨੀਆ (Inguinal Hernias)
ਇਹ ਹਰਨੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਟਿਸ਼ੂ ਜਾਂ ਆਂਤੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕਮਰ ਰਾਹੀਂ ਉਭਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਜਾਂ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

2. ਫੈਮੋਰਲ ਹਰਨੀਆ (Femoral Hernia)
ਇਹ ਘੱਟ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਟਿਸ਼ੂ ਕਮਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਧੱਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

3. ਨਾਭੀਨਾਲ ਹਰਨੀਆ (Umbilical Hernia)
ਨਾਭੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਟਿਸ਼ੂ ਜਾਂ ਅੰਗ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਨਾਭੀ ਬੰਦ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦਬਾਅ, ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਜਾਂ ਮੋਟਾਪਾ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ:

• ਇੰਸੀਜ਼ਨਲ ਹਰਨੀਆ (Incisional Hernia): ਪੁਰਾਣੀ ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਉਭਰਦੀ ਹੈ।
• ਐਪੀਗੈਸਟ੍ਰਿਕ ਹਰਨੀਆ (Epigastric Hernia): ਨਾਭੀ ਅਤੇ ਛਾਤੀ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਟਿਸ਼ੂ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।
• ਡਾਇਆਫ੍ਰਾਮਮੈਟਿਕ ਹਰਨੀਆ (Diaphragmatic Hernia): ਪੇਟ ਦੇ ਅੰਗ ਡਾਇਆਫ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਓਪਨਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਹਾਇਏਟਸ ਹਰਨੀਆ (Hiatus Hernia): ਪੇਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਡਾਇਆਫ੍ਰਾਮ ਦੀ ਓਪਨਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਧੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਹਰਨੀਆ (Muscle Hernia): ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਹਰਨੀਆ ਦੀ ਜਾਂਚ

ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇਖਣ ਲਈ ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ ਸਕੈਨ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਤਸ਼ਖ਼ੀਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਰਜਨ ਹਰਨੀਆ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਲਈ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਜਾਂ ਨਾ ਲੋੜ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਰਜਰੀ ਕਦਮ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ

ਹਰਨੀਆ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਲਾਗੂ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਸਰਜਰੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਲਾਭ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸਰਜਰੀ ਤਕਨੀਕਾਂ:

• ਓਪਨ ਸਰਜਰੀ (Open Surgery): ਗੰਢ ਨੂੰ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਧੱਕਣ ਲਈ ਕੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਲੈਪਰੋਸਕੋਪੀ (Laparoscopy): ਘੱਟ ਹਮਲਾਵਰ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਸਰਜਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲੱਛਣ

ਜੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾਖਲਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ:

• ਪੇਟ ਅਤੇ ਹਰਨੀਆ ਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ
• ਟੱਟੀ ਜਾਂ ਹਵਾ ਲੰਘਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਲਟੀਆਂ
• ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਪੱਕਾ ਅਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਹੋ ਜਾਣਾ

ਇਹ ਲੱਛਣ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਫਸ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਰੁਕ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਰੰਤ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਰਨੀਆ ਦੀ ਪਛਾਣ, ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖ ਕੇ ਮਰੀਜ਼ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਟੇਟ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ।