ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪਿੰਡ ਭੰਡਾਣਾ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਲੀ ਤਰਸਯੋਗ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਲਈ ਆਸਥਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਲ 1947 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੰਡਾਣਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਸੀ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਦਿਨਾਂ ’ਤੇ ਸੰਗਤ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਖੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਥਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਧਾਂ ’ਤੇ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਥਾਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।
ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਗੁਰੂ ਘਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਣਦੇਖੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਦਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ; ਫਰਸ਼ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਦਰੋਂ ਭੰਡਾਣਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਏ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ’ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੱਥਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤ ਨੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭੰਡਾਣਾ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵੀ ਗਹਿਰਾ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਰਨੈਲ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਵੇਲੀ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਕ ਯੂਟਿਊਬਰ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਬਤ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਭੰਡਾਣਾ ਪਿੰਡ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿ ਦੇ ਤਹਿਸੀਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਆਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਾਂ ਨਾਲ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਹਿੱਸਾ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕੇਂਦਰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
